اهمیت دریافت مجوز برای کسب‌وکار
گاه مؤسسان کسب‌وکار با این چالش روبه‌رو می‌شوند که: آیا اخذ مجوز با وجود چالش‌ها و تکالیفی که ممکن است به همراه داشته باشد، توجیه‌پذیر است؟ در پاسخ به این سوال مفید است بدانیم که داشتن و نداشتن مجوز چه آثار و تبعاتی دارد؛ زیرا گذشته از این که دریافت مجوز یک تکلیف قانونی است، در عموم موارد با کنار هم گذاشتن مزایا و معایب داشتن مجوز می‌توانیم تصمیم دقیق‌تری اتخاذ کنیم.
چرا بعضی افراد از دریافت مجوز برای کسب‌وکار خودداری می‌کنند؟
دلایل اصلی که سبب می‌شوند بعضی افراد از دریافت مجوز کسب‌وکار خودداری کنند عبارتند از:
1- اخذ بعضی مجوزها شرایط و الزاماتی دارد که بعضی متقاضیان فاقد آن هستند. برای مثال شرط اخذ پروانه کسب صنفی برای آقایان، داشتن کارت پایان خدمت است. بعضی مجوزها به تحصیلات خاص یا گذراندن دوره‌های خاص نیاز دارند. بعضی مجوزها فقط برای اشخاص حقوقی صادر می‌شوند. همچنین خیلی اوقات متقاضی زمین یا سوله‌ای برای فعالیت خود تهیه کرده که نهادهای مربوطه اجازه فعالیت در آن را نمی‌دهند. لذا بعضی افراد به دلیل نداشتن شرایط یا عبور از موانع موجود تصمیم می‌گیرند که بدون مجوز فعالیت کنند.
2- کسب‌وکارها ملزم به پرداخت مالیات هستند. کسب‌وکاری که مجوز دارد، فعالیت خود را به نهادهای مالیاتی اعلام کرده است و باید مطابق مقررات، مالیات خود را بپردازد. بدین جهت بعضی افراد از دریافت مجوز خودداری می‌کنند تا شاید بتوانند هزینه‌ها را کاهش دهند، بعضی نیز ترجیح می‌دهند اخذ مجوز را به تأخیر بیاندازند تا قبل از درگیر شدن با چالش‌های مالیاتی، ابتدا از مناسب بودن و ادامه دار بودن کسب‌وکارشان اطمینان حاصل کنند. با این وجود می‌دانیم که کسب‌وکار فاقد مجوز هم باید مالیات دهد و اتفاقاً خودداری از این کار می‌تواند به پرداخت جریمه یا حتی تحمل مجازات منتهی شود.
3- علاوه بر تکالیف مالیاتی، خیلی اوقات کسب‌وکارها ملزم به رعایت بعضی قواعد و الزامات در ارتباط با حقوق مصرف‌کنندگان، بهداشت محیط، ایمنی کارگران، محیط زیست و مواردی از این دست هستند. مثلاً شاید ملزم باشند بعضی استانداردهای کیفی را در مورد محصولات رعایت کنند، یا در اماکنی مستقر شوند که فعالیت آن‌ها آسیب کم‌تری به محیط زیست وارد کند، یا از تجهیزاتی استفاده کنند که بعضی مواد خاص در آن‌ها به کار گرفته نشده است. این الزامات منافع بخش زیادی از جامعه را تامین می‌کنند، اما ممکن است هزینه‌های قابل توجهی برای کسب‌وکار داشته باشند. در مورد کسب‌وکارهای دارای مجوز، نهادهای مربوطه می‌توانند نظارت موثر و منظمی بر رعایت این الزامات داشته باشند؛ حال آن که بعضی کسب‌وکارهای فاقد مجوز چنین الزاماتی را رعایت نمی‌کنند و تخلف‌شان مدت‌ها از چشم نهادهای نظارتی دور می‌ماند.
داشتن مجوز چه مزایایی دارد؟
داشتن مجوز متناسب با نوع کسب‌وکار می‌تواند مزایای مختلفی به همراه داشته باشد؛ ضمن این که در بعضی کسب‌وکارها، مزایای داشتن مجوز به اندازه‌ای قابل توجه است که بدون آن امکان رقابت با کسب‌وکارهای مجاز وجود ندارد. تعدادی از مهم‌ترین مزایای دریافت مجوز برای کسب‌وکار عبارتند از:
1- پیشگیری از تبعات حقوقی نداشتن مجوز: یکی از نگرانی‌های رایج در میان صاحبان کسب‌وکارهای غیرمجاز این است که شاید نهادهای نظارتی اقدام به تعطیل کردن یا پلمپ واحد مربوطه کنند؛ اما تبعات حقوقی فقدان مجوز می‌تواند بیش از این باشد. مثلاً اگر فعالیت‌های کسب‌وکار باعث وارد شدن خسارت به مشتریان یا کارکنان شود، یا به محیط زیست آسیب وارد کند، فقدان مجوز می‌تواند قرینه محکمی برای مقصر دانستن صاحبان کسب‌وکار و مطالبه خسارت از آن‌ها باشد. همچنین گاه کسب‌وکارهای غیرمجاز برای متقاعد کردن مشتریان در مورد مجاز بودن فعالیت‌هایشان افعالی انجام می‌دهند که مصادیق کلاهبرداری و جعل هستند.
2- استفاده از تسهیلات مالی: اصولاً وام‌های ویژه‌ای که به صاحبان کسب‌وکار تعلق می‌گیرد، مثل وام خرید زمین یا تهیه تجهیزات، مستلزم ارائه مجوز فعالیت یا جواز تأسیس است.
3- استفاده از تخفیف‌ها و معافیت‌های مالی: بعضی کسب‌وکارها معاف از مالیات و بعضی مشمول تخفیف‌های مالیاتی هستند؛ اما کسب‌وکار فاقد مجوزی که به طور پنهان فعالیت می‌کند و توسط نهادهای ذی‌ربط شناسایی می‌شود، اصولاً از این امتیازات برخوردار نمی‌شود و ضمناً ممکن است مبالغ بیشتری را نیز به عنوان جریمه بپردازد.
4- استفاده از یارانه‌ها: در حمایت از بعضی فعالیت‌ها، گاه دولت بخشی از هزینه‌های تولید یا ارائه خدمات مثل هزینه‌های انرژی یا هزینه‌های تأمین مواد اولیه را بر عهده می‌گیرد. این یارانه‌ها فقط به کسب‌وکارهای مجاز تعلق می‌گیرند و مزیت رقابتی مهمی در بازار به حساب می‌آیند.
5- همکاری با تأمین‌کنندگان و مشتریان معتبر: بسیاری از تأمین‌کنندگان و خریداران تمایلی به همکاری با واحدهای غیرمجاز نشان نمی‌دهند و بعضی از آن‌ها نیز اساساً اجازه معامله با واحدهای غیرمجاز را ندارند. مثلاً بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین فقط با عرضه‌کنندگانی کار می‌کنند که مجوز داشته باشند، یا نهادهای دولتی اجازه ندارند برای تأمین نیازهای خود با واحدهای غیرمجاز همکاری کنند، یا رسانه‌های معتبر از درج تبلیغات مربوط به واحدهای غیرمجاز خودداری می‌کنند. بدین جهت داشتن مجوز پیش‌نیاز مهمی برای حضور مؤثر در بازار و توسعه شبکه ارتباطی با تأمین‌کنندگان و واسطه‌های فروش است؛ ضمن این که متقاعد کردن مشتریان برای دریافت خدمات از واحدهای غیرمجاز یا استفاده از محصولی که بدون هیچ نظارتی تولید شده‌اند، دشوار است.
6- امکان ثبت سفارش برای واردات مواد و تجهیزات: کسب‌وکارهای مجاز ساده‌تر و ارزان‌تر می‌توانند جهت واردات تجهیزات یا مواد اولیه مورد نیاز خود از کشورهای دیگر یا صادرات محصولات خود به کشورهای دیگر اقدام کنند.
7- دریافت زمین در شهرک‌های صنعتی: در مورد فعالیت‌های تولیدی، اصولاً دریافت زمین در شهرکت‌های صنعتی غیردولتی و فعالیت در آن‌ها مستلزم داشتن جواز است.
با در نظر داشتن این توضیحات، به نظر می‌رسد که در عموم موارد و به ویژه در مورد کسب‌وکارهای صنعتی و تولیدی، منافع حاصل از داشتن مجوز بیشتر از تبعات فعالیت بدون مجوز است.
در این میان بسیاری از موانع موجود برای اخذ مجوز را می‌توان با راهکارهای ساده مرتفع کرد. همچنین در مواردی که چالش‌های جدی وجود دارد، ممکن است بتوانیم با تغییراتی در مدل کسب‌وکار، نوع محصول یا فرایند تولید، شرایط را برای اخذ مجوزهای ساده‌تر فراهم کنیم. اما در مورد تکالیفی مثل پرداخت مالیات یا رعایت الزامات کیفی و ایمنی، این موارد اساسا ربطی به داشتن مجوز یا نداشتن آن ندارند و اصولا همه ملزم به انجام و رعایت آن‌ها هستند؛ اما حتی اگر این الزامات و تکالیف را محدود به کسب‌وکارهای مجاز بدانیم و جوانب اخلاقی و اجتماعی موضوع را نادیده بگیریم، پایبند بودن به آن‌ها بهایی است که باید برای دریافت امتیازات بیشتر و حضور فعال و موثر در صنعت بپردازیم.